بازی پانزی

بازی پانزی در حالتی شکل‌ می‌گیرد که بدهی گذشته تنها با استقراض جدید تأمین مالی شود. از آنجایی که سود یا بهره به بدهی‌های گذشته اضافه می‌شود، میزان استقراض در هر دوره بیشتر و بیشتر می‌گردد. این بازی در کلاهبرداری‌های مالی مورد استفاده قرار گرفته است. فرض کنید شرکتی از یک نفر 100 واحد پول دریافت می‌کند و به او متعهد می‌شود که در هر دورة مالی 50 واحد سود به او بازگرداند. بنابراین شرکت در دورة بعد برای تامین مالی بدهی خود به 150 واحد پول نیاز خواهد داشت. در مرحلة بعد شرکت از دو نفر پول دریافت می‌کند. از 200 واحد پول بدست آمده، 150 واحد صرف رد دیون شده و 50 واحد هم سود این شرکت خواهد شد. به‌همین ترتیب در هر دوره شرکت نیازمند استقراض از افراد بیشتری خواهد بود تا بتواند بدهی خود را بپردازد. در حقیقت جریان مالی شرکت بر اساس هرمی از سرمایه‌گذاران یا طلبکاران بنا می‌شود. در هر سطحی از هرم، منابع گروه زیرین صرف تأمین مالی افرادی می‌شود که در سطح بالاتر هرم قرار دارند. این مثالی ساده از نحوة فعالیت شرکت‌های هرمی است. تا زمانی که جریان ورود منابع مالی جدید بزرگتر یا مساوی بدهی‌های قبلی باشد، فعالیت شرکت می‌تواند ادامه یابد. با کند شدن نرخ ورود سرمایه‌گذاران جدید، بازپرداخت بدهی ناممکن گشته و شرکت هرمی ورشکست می‌شود. یکی از معروف‌ترین این نوع کلاهبرداری‌ها در دهة 1920 توسط ریچارد پانزی شکل گرفت (Zuckoff، 2006).